Starzejące się społeczeństwo – to problem, z jakim już musi się mierzyć nasze państwo, a nic nie zapowiada, że z biegiem lat sytuacja ta ulegnie poprawie. Jednym z samorządów, które już zaczęły działać w tym kierunku, jest położona w pow. makowskim gmina Rzewnie. 

Ubiegły rok zapisze się w historii Polski pod względem liczby urodzonych dzieci – najniższej od czasów II wojny światowej. Nasz kraj dosłownie się starzeje. Media donoszą, że na Opolszczyźnie można już "zwiedzać" wymarłe i wymierające wsie. Zresztą i u nas, na Mazowszu, szczególnie na wsiach widać, że jest nas coraz mniej. W oczy rzucają się ciemniejące zza wybitych okien wnętrza pustostanów. Młodzi ludzie szczęścia szukają głównie w dużych miastach, co, wraz z malejącą dzietnością, odbija w statystykach gmin i miasteczek.

Niż demograficzny jest zjawiskiem powiązanym z rozwojem cywilizacyjnym, chociaż wpływ na dzietność ma wiele czynników, zarówno zdrowotnych, jak i ekonomicznych.

Niemiej, warto, by dzisiejsi 30-40 latkowie uświadomili sobie, że w przyszłości będą stanowić znaczącą większość w społeczeństwie - jako seniorzy. Jak nasze państwo udźwignie to ekonomicznie? To temat na odrębny artykuł.

Tymczasem na różnych forach samorządowych (i nie tylko) dyskutowane są kierunki rozwoju, w jakim gminy i miasta powinny podążać, aby zapewnić starzejącemu się społeczeństwu jak najlepsze warunki i pomoc.

Niektóre samorządy działania w kierunku poprawy warunków bytowych seniorów i osób z niepełnosprawnościami podjęły wcześniej. Jedną z nich jest niewielka gmina Rzewnie.

Zmiana priorytetów

Tutejszy Ośrodek Pomocy Społecznej świadczy pomoc rodzinom i osobom, które znalazły się trudnej sytuacji życiowej.

- Jeszcze około 10 lat temu działalność Ośrodka Pomocy Społecznej w Rzewniu skupiała się na pomocy rodzinom z dziećmi, głównie w walce z bezrobociem i ubóstwem. Obecnie obserwujemy większą potrzebę korzystania z naszych usług wśród seniorów – zwraca uwagę Joanna Kamińska, kierownik OPS w Rzewniu.

Zgodnie ze sprawozdaniem rocznym jednostki z udzielonych świadczeń z pomocy społecznej z pomocy pieniężnej w roku 2014 skorzystało 79 rodzin z dziećmi (w roku 2024 – 64 rodziny). Natomiast w roku 2014 z pomocy społecznej skorzystało 19 emerytów, a w roku 2024 – 42 osoby przebywające na emeryturze. Z pomocy stricte w formie usług opiekuńczych w 2014 roku skorzystało 7 osób, zaś w 2024 roku 20 osób.

- Zanik rodzin wielopokoleniowych, samotność i demograficzna tendencja starzenia się społeczeństwa nakłada na gminy obowiązek sprostania nowym wyzwaniom. Jak powszechnie wiadomo najlepszym miejscem do życia jest własny dom, obecność sąsiadów, znajomych, lokalnych sklepików i znanych miejsc sprzyja spokojnej starości. Konieczne jest jednak zapewnienie bezpieczeństwa i odpowiedniej opieki osobom tego wymagającym. Gdy nie ma takiej możliwości pozostaje jedynie placówka opieki całodobowej, staramy się, aby osoby starsze i samotne jak najdłużej mogły przebywać w swoim lokalnym środowisku, z którym zwykle są bardzo związane – wskazuje Joanna Kamińska.

Obserwacje pracowników pomocy społecznej w gminach naszego regionu zwykle są podobne – seniorzy nie chcą opuszczać swoich domów. Oczywiście najprostszym rozwiązaniem byłoby umieszczenie osoby starszej w specjalnej placówce, tylko, że wcale dla niej nienajlepszym.

Aktywność przedłuża sprawne życie

Nie od dziś wiadomo, że ćwiczenia wpływają na zdrowie organizmu i przedłużają życie, ale życie przedłuża także aktywność społeczna. Pracownicy społeczni już dziś podejmują walkę z samotnością seniorów.

- Ustawowym obowiązkiem gmin jest organizowanie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, głównie dla osób starszych i samotnych. Obecnie w gminie Rzewnie z tego rodzaju wsparcia korzysta 14 seniorów. Wsparcie polega na pomocy w wykonywaniu czynności dnia codziennego, przygotowaniu posiłku, pomocy w zadbaniu o higienę osobistą i porządek w mieszkaniu,. Realizowane jest jedynie w domu seniora. Zgodnie z uchwałą Rady Gminy w Rzewniu seniorzy ponoszą częściową odpłatność, w zależności od wysokości osiąganego dochodu w stosunku do kryteriów dochodowych określonych w ustawie o pomocy społecznej. Wiesław Chrzanowski (wójt gminy Rzewnie) celem poszerzenia oferty świadczonej przez OPS poszukuje nowatorskich rozwiązań w zakresie pomocy osobom starszym. W związku z powyższym Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzewniu od roku 2021 bierze udział w ministerialnym programie Asystent Osobisty Osoby z Niepełnosprawnością, który jest finansowany z Funduszu Solidarnościowego. Głównym celem programu jest wprowadzenie usług asystencji osobistej jako formy ogólnodostępnego wsparcia w wykonywaniu codziennych czynności oraz funkcjonowaniu w życiu społecznym. Program skierowany jest do osób z orzeczonym stopniem niepełnosprawności. Ze względu na zły stan zdrowia oraz choroby charakterystyczne dla podeszłego wieku seniorzy, często spełniają powyższe kryterium – informuje kierownik OSP w Rzewniu.

Z danych przekazanych przez jednostkę wynika, że w ubiegłym udało się pozyskać na ten cel 150.635,82 zł oraz zrealizować 3.560 godzin usług dla uczestników programu. Trzech asystentów, zatrudnionych przez OPS, świadczyło pomoc na rzecz 11 osób z niepełnosprawnością, z czego 8 stanowiły osoby w wieku poprodukcyjnym. Dzięki udziałowi w programie usługa jest bezpłatna dla korzystającej z niej osoby, co jest szczególnie ważne.

Asystenci nie tylko pomagają, ale też towarzyszą

Oczywiście pomoc osobom z niepełnosprawnościami to główne zadanie asystentów społecznych, ale dodatkowym atutem programu jest także fakt, że obecność tej osoby zapewnia seniorom towarzystwo, którego niejednokrotnie bardzo potrzebują.

- Oprócz podstawowej pomocy w miejscu zamieszkania, asystenci są przygotowani do towarzyszenia uczestnikowi programu poza domem, np. podczas zakupów w sklepie, u lekarza, na spacerze, w kościele czy nawet podczas wizyty u znajomych. Wszystkie powyższe działania mają na celu zapobieganie wykluczeniu społecznemu i marginalizacji osób z niepełnosprawnością, w tym także seniorów – relacjonuje Joanna Kamińska, po czym dodaje: - Program AOOzN ma bardzo pozytywny odbiór na terenie gminy Rzewnie. Co roku zgłaszają się osoby chętne, aby skorzystać z pomocy naszych asystentów. Wraz z panem wójtem staraliśmy się wybrać osoby o dużym poziomie empatii, odpowiednio przeszkolone, z doświadczeniem w pracy z ludźmi i po ludzku - sympatyczne. Myślę, że to się udało, a każdy z uczestników czuje się komfortowo i bezpiecznie w towarzystwie swojego asystenta. Życzymy sobie, aby program Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej był kontynuowany w latach kolejnych, ponieważ w naszej opinii okazał się być szansą dla niewielkich gmin wiejskich, aby świadczyć skuteczną pomoc potrzebującym mieszkańcom.

Program, jak widać, obecnie doskonale się sprawdza. W przyszłości z pewnością oferta dla seniorów zostanie poszerzona. Pojawiają się różnego rodzaju pomysły, mające na celu walkę z różnymi barierami dla seniorów, a które sprawdziły się np. w innych krajach UE. Ciekawą opcją są taksówki społeczne, czyli specjalny transport, który seniorzy mogą zamówić kilka razy w miesiącu, aby dotrzeć do lekarza, apteki, czy po prostu na większe zakupy. Innym, także wartym uwagi pomysłem są domy dla seniorów, w których ci mogą codziennie spędzać czas w towarzystwie innych seniorów, gotować, oglądać telewizję, grać w planszówki i wieczorem wrócić do siebie. To jakby zmodyfikowana wersja znanych nam Domów Dziennego Pobytu. Takie miejsca, tworzone na wsiach, aktywizują seniorów i pomagają w walce z samotnością.

Rozwiązaniem już funkcjonującym w Polsce są tzw. Domy Międzypokoleniowe, czyli łączone Dom Dziecka i Dom Seniora, co pozytywnie wpływa na obie grupy wiekowe. Jest to jednak rozwiązanie dla seniorów, którzy nie mają problemu ze zmianą miejsca zamieszkania.

Kolejną kwestią jest rozwój technologii i AI. Jednym z przyszłościowych pomysłów na wykorzystanie robotów wyposażonych w sztuczną inteligencję jest właśnie asystowanie osobom starszym oraz osobom z niepełnosprawnościami (noszenie zakupów, sprzątanie, przyrządzanie posiłków i prowadzenie pojazdów).

Nadzieją napawa fakt, że niektóre samorządy już dostrzegają potrzebę dostosowania się sytuacji demograficznej.