Oglądając naszą, rodzimą przestrzeń publiczną: ulice, sklepy, przybytki kulturalne, a także boiska sportowe częściej widzę siwe włosy, niż młodzieżowe czupryny. A zamiast spontanicznych dziecięcych okrzyków słychać ściszone i wyważone rozmowy. Odgłosy kopanej piłki zastępuje jednostajny stukot kijków nordic walking…

To seniorzy, emeryci. Nasze babcie i dziadkowie. Członkowie różnych klubów, stowarzyszeń, Uniwersytetów Trzeciego Wieku (a także niezorganizowani), ale zawsze gotowi pojawić się tam, gdzie się coś dzieje, gdzie zaproszą ich organizatorzy różnych imprez, uroczystości i zgromadzeń: samorządy, organizacje kulturalne i społeczne, kościół. 

Sami też są organizatorami i równocześnie uczestnikami wielu imprez kulturalnych i rekreacyjno–turystycznych. Także twórcami i aktorami teatrów amatorskich, śpiewakami, piechurami, wodniakami. Manifestacja aktywności i sprawczości.

Starzejemy się na potęgę. Każdy z osobna i jako społeczeństwo. Przybywa coraz więcej (procentowo) osób powyżej 65 roku życia, a równocześnie maleje grupa wiekowa 0-14 lat.
Indeks starości demograficznej, określa relację pokoleniową dziadków i wnuczków. Pod koniec 2024 roku ten indeks wyniósł 141, co oznacza, że na każde 100 dzieci w wieku 0-14 lat przypadało aż 141 seniorów powyżej 65 r.ż (dla porównania, w 2023 roku wskaźnik wynosił 133, co świadczy o szybkim wzroście nierównowagi w ciągu roku). W sumie ta różnica wynosi aż 2,2 miliona na niekorzyść dzieci. 

Ta dysproporcja jest wyraźnym sygnałem zmieniającego się oblicza polskiego społeczeństwa, na rosnące obciążenie demograficzne. Jak podaje GUS, na koniec 2024 roku populacja Polski liczyła 37,5 miliona osób, z czego ponad 7,7 miliona (20,6%) stanowiły osoby w wieku 65 lat+. Udział ludności w wieku poprodukcyjnym wzrósł z 14,8% w 2000 roku do 20,6% w 2024 roku. 

A w 2060 r. ten udział wzrośnie aż do 37,5 proc.

Spadek urodzin dzieci dziś, to zjawisko, które będzie miało poważne konsekwencje w przyszłości. Mniej obywateli w młodszych rocznikach bezpośrednio przekłada się na mniejszą liczbę osób wchodzących w wiek produkcyjny (18+). To z kolei oznacza, że proces starzenia się społeczeństwa będzie się pogłębiał, nie tylko z powodu rosnącej liczby seniorów, ale także z powodu kurczącej się bazy młodych ludzi, którzy mogliby podjąć pracę i założyć rodziny. 

Będziemy mieć do czynienia z samonapędzającym się cyklem spadku urodzeń. Bowiem jeśli pula potencjalnych rodziców jest mniejsza, to jeśli nawet wskaźnik dzietności na jedną kobietę w przyszłości się poprawi (co wątpliwe), to absolutna liczba urodzeń byłaby wciąż ograniczona przez zmniejszoną liczbę kobiet w wieku rozrodczym. 

Polska starzeje się szybciej niż Europa. W porównaniu do średniej unijnej mediana wieku (mediana - środkowa wartość w uporządkowanym szeregu liczb) wzrosła o 7,6 lat, z 35,4 lat w 2001 roku do 43 lat w 2024 roku. W tym samym okresie mediana wieku przeciętnego Europejczyka zwiększyła się o 6,3 lat. A w okresie ostatnich pięciu lat nasz kraj znalazł się w gronie najszybciej starzejących się społeczeństw UE, odnotowując wzrost mediany wieku o 2 lata, przy średniej UE wynoszący 1 rok. 

Szybkość, z jaką Polska się starzeje, oznacza, że nasz kraj powinien szybko przygotować się tych wyzwań. Nie w przyszłości, ale tu i teraz. 

Ba, ale jak to zrobić…? 

Brak zdecydowanych działań może prowadzić do długoterminowej stagnacji gospodarczej i pogorszenia jakości życia. Konsekwencje będą odczuwalne w każdym aspekcie życia społecznego i ekonomicznego, od systemów emerytalnych i zdrowotnych po rynek pracy i edukację. Może więc na początek przedefiniować nasz aktualny stosunek do imigrantów..? Takich, którzy mogliby uzupełnić braki na rynku pracy?

Podobno obserwuje się zwiększone powroty „na ojczyzny łono” naszych emigrantów zarobkowych z Wielkiej Brytanii, Niemiec, a nawet USA.  Ale to będzie wciąż niewielka grupa demograficznego zastrzyku.

Można jeszcze zachęcać emerytki i emerytów do pracy w wieku powyżej 60 i 65 lat, przygotować dla nich specjalne oferty. Mniej czasu spędzą na rozrywce, rekreacji i wypoczynku, ale wzbogacą swoje emerytury...